Kawruh Sesorah

KAWRUH SESORAH

            Sampun kawuningan, bilih nindakaken ayahan minangka pranatacara tuwin pamedhar sabda utawi sesorah menika dados punjering kawigatosan. Supados nengsemaken ing samudayanipun, pramila kedah nggatosaken:

1.      Busana (ageman)

Anggenipun ngadi busana kajumbuhna kaliyan kaperluwanipun, wonten ing adicara menapa ingkang badhe dipunayahi. Umpaminipun wonten ing pahargyan panganten, langkung prayogi ngagem busana kejawen jangkep. Ewa semanten ngagem busana sanesipun inggih boten lepat bokbilih kepanggih “kok Ngijeni”. Nanging inggih tansah kagatosna bab trapsilaning ngrasuk busana.

2.      Subasita (trapsila, tatakrami)

Trapsila ingkang kirang, ugi badhe ngirangi kawibawan, ingkang wasana lajeng dados kirang nengsemaken. Solah bawa sampun ngantos kadamel-damel, prayogi ingkang prasaja kemawon, anteng, manteb, nanging boten kaken. Pramila menika saged gladhen wonten ing sangajengipun pengilon ingka ageng, mangke badhe manggihi patrap ingkang luwes tuwin pantes. Saha kaudiya babagan ewah-ewahaning pasuryan, sageda nggambaraken wosing penggalih, ingkang salajengipun jumbuh kaliyan swasana.

3.      Swara (vokal, basa populer)

Kedaling lesan kedah kagladhi, supados saged langkung cetha kedaling swanten. Pocapan ingkang mekaten ugi, kaudia saged mbedak-mbedakaken swantening tembung-tembung ingkang medal kanthi cetha. Kados pundi rindhik rikatipun, mandhap minggahipun, sampun ngantos kesesa, nanging ugi sampun ngantos nglentreh sanget. Gladhi swara menika kedah pikantuk kawigatosan ingkang mirunggan. Pramila menika kaaturi gladhi sarana ngendika sakathah-kathahipun, kados saweg dados pranatacara utawi pamedhar sabda ing sawenehing acara. Sokur menawi saged dipunrekam, lajeng dipunpirengaken saha dipungatosaken pundi ingkang taksih kirang. Bab menika kaambali ngantos kapireng sekeca.

4.      Basa tuwin Sastra

Ngudia tambahing seserepan ing babagan basa tuwin sastra, jalaran menika mujudaken kabetahan baku tumraping pranatacara saha pamedhar sabda. Basa ingkang kaginakaken kedah miturut tuntunaning sastra ingkang leres. Pamilihing tembung ingkang salajengipun dipunronce ukara ingkang trep, luwes, sae, wasana sekeca kapirengaken. Manggihi jaman menika, prayogi ngagem tembung-tembung ingkang prasaja kemawon. Dados langkung gampil katampi saha dipunmangertosi tegesipun dening ingkang mirengaken utawi miturut ngendikanipun para wasis “Nut Jaman Kelakone”. Saged kemawon mbok bilih langkung marem ngginakaken basa ingkang langkung rinengga, kanthi tembung-tembung ingkang endah, ananging ugi kedah ngengeti saha njumbuhaken kaliyan kawontenanipun. Umpaminipun wonten ing pawiwahan-pawiwahan ingkang mapanipun ing gedhong-gedhong pepanggihan saha sanesipun, ingkang adicaranipun kasipat mirunggan. Ing pahargyan-pahargyan prasaja, prayoginipun ngagem basa ingkang prasaja kemawon. Dene basa ingkang trep ugi ngengeti tuntunaning parama-sastra ingkang leres. Pamilihing tembung, pangrakiting ukara, laguning ukara (intonasi) ingkang cetha, kendho-kenceng, inggil-andhap, rikat-rindhik isp. Ringkesipun basa ingkang komunikatif inggih menika basa ingkang kedah angengeti :

1.      Sinten ingkang gineman;

2.      Sinten ingkang dipunajak gineman;

3.      Sinten ingkang dipun ginem;

4.      Swasana nalikanipun gineman;

5.      Sami angertosi ingkang dipunginem.

Kanthi mekaten juru paniti laksita ugi kedah mangertos, kejawi trep pamilihing tembung ugi boten kesupen dhateng paramasastra Jawa mliginipun prekawis unggah-ungguh saha swasana nalika ngayahi jejibahan. Kedah saged mbedakaken basa lan swasana. Upaminipun ing parepatan rapat anggota koperasi, rapat RT isp. Kedahipun boten kanthi basa mekaten : “Sanggyaning pinisepuh sesepuh ingkang anggung pinundhi-pundhi, para pangemban pangembating negari ingkang ugi sinebat satriyaning negari ingkang dados pangayomaning para kawula dasih” lsp.

Pramila boten leres, menawi dados juru sesorah saha panitilaksana ngginakaken basa apalan, nanging kedah mangertosi kabetahan saha swasana nalikanipun saweg pangandikan, satemah saged mulur mungkret ngengeti swasana, wekdal saha kabetahanipun.

Kejawi menika nalika hangaturaken sesorah sadaya patrap, solah bawa, kedah trapsila, sarta kanthi basa ingkang leres, saha gampil dipun suraos dening ingkang midangetaken kanthi gamblang. Sasaged-sagedipun ngemot sadaya ingkang dipun pikajengaken, pramila boten ndamel jeleh dhumateng ingkang sami midangetaken. Ing salebeting tanggap wacana satunggaling tanggap wacana badhe pikantuk sambetan ingkang sae, bilih ingkang nglumantaraken tanggap wacana kasebat kanthi wacana ingkang ugi sae wontenipun.

Awit saking punika, pranatacara utawi pamedhar sabda kedah nggatosaken perkawis-perkawis ingkang kedah dipun gatosaken tuwin perkawis-perkawis ingkang kirang mranani ingkang midhanget.

            Perkawis-perkawis ingkang kedah dipun gatosaken, inggih punika :

            Patrap sarira tuwin pasuryan ingkang kedah katindakaken :

1.      Jumeneng kanthi sigrak tuwin jejeg, sikaping suku megar metawis kalih jobin, Percaya diri

2.      Asta ngapurancang, sarira radi ndegeg, janggut katarik, namung sampun katingal kaku,

3.      Polatan katingal sumeh, namung mboten katingal kadamel-damel,

4.      Mriksani dhumateng para pamirsa kanthi trapsila.

5.      Penggalih dipunsarehaken, supados suwanten mboten kapireng ndredheg,

6.      Wiramaning wicara ingkang cetha sarta kajumbuhaken kaliyan kawontenan

7.      Suwanten mboten perlu sora, ingkang cekapan ananging wijang.

8.      Ngagem basa ingkang alus, ananging mboten perlu basa ingkang muluk-muluk, supados gampil dipunsuraos dening ingkang midhangetaken.

9.      Pangandikan mboten perlu muter-muter, ingkang cekak, ananging saged nyakup punapa-punapa ingkang badhe dipunkajengaken.

Wonten babagan ingkang kedah dipungatosaken ngengingi bab rantamaning sesorah, antawisipun:

1.      Salam pambuka (manut kapitadosan saha swasananipun).

2.      Purwaka inggih menika ngunjukaken puja-puji ngarsanipun Gusti saha atur panuwun marang para rawuh sarta ingkang mbiyantu lampahing adicara.

3.      Surasaning basa/isi/wos sesorah, inggih menika uderaning bab ingkang dipunwedharaken.

4.      Dudutan (simpulan) inggih menika inti sarining wedharan pangajeng-ajeng inggih menika bab-bab kang dipunkajengaken dening ingkang nindakaken sesorah dhumateng ingkang mireng.

5.      Wasana inggih menika atur panuwun saha atur nyuwun pangaksami anggenipun nindakaken jejibahan.

JINISING SESORAH

          Sesorah utawi pidhato, ugi sinebat medhar sabda inggih menika nglairaken gagasan, pemanggih, utawi osiking manah sarana lesan ing sangajenging tiyang kathah.menawi mekaten sawenehing tiyang ingkang kapatah dados panata titi laksana menika ugi kalebet ewoning tiyang sesorah utawi pidhato, anamung beda jejibahan. Pidhato utawi wicanten ing sangajenging tiyang kathah menika boten gampil, pramila kedah nggadhahi sangu saha remen gladhen utawi latihan. Kanthi mekaten jinisipun pidhato utawi sesorah saged kabentenaken dados warni sekawan.

a.      Sesorah kanthi Cara (Model) Apalan

Sesorah cara menika saderengipun sampun damel seratan sesorah lajeng dipunapalaken tembung ngantos ukaranipun presis kaliyan cathethan. Dados boten mawi utawi wonten pemanggih-pemanggih enggal, amargi sampun kapurba dening cathetan. Ing mriki adhakanipun menawi apalanipun wonten ingkang kesupen, lajeng saged kesupen sedayanipun. Pramila cara menika asring dipunginakaken dening lare-lare ingkang nembe gladhen utawi ajar.

b.      Sesorah kanthi Cara (Model) Naskah utawi Teks

Sesorah cara naskah utawi teks, menika juru pamedhar sabda saestu bekta naskah, teks utawi cathetan pidhato lajeng dipun waos sawetahipun, boten dipunapalaken. Cara menika asring dipunginakaken dening para pejabat utawi punggawaning negari, mliginipun ing upacara-upacara resmi. Upami ngresmekaken rapat akbar sawenehing parte politik, ngresmekaken satunggaling papan upami wadhuk enggal, pengetan dinten nasional, mengeti pahlawan kusumaning bangsa lsp. Kanthi ancas supados boten mlenceng kaliyan tujuan sakawit, boten klenthu saha wekdalipun winates. Dene menawi wonten rembag-rembag sanes antawisipun pejabat kaliyan masyarakat dipun lajengaken ing acara sarasehan utawi temu wicara.

c.       Sesorah kanthi Cara (Model) Dadakan utawi Impromtu

Sesorah cara dadakan, menika cara pidhato boten kanyana-nyana saderengipun menawi badhe dipunaturi sesorah utawi ndadak ing adicara menika lajeng dipunaturi sesorah. Kanthi menika piyantunipun kedah ingkang sampun beken lan padatan kersa medhar sabda. Sangunipun, cara sesorah menika kedah trampil ing pamicara saha kathah pengalaman saha seserepanipun. Kepara priyayi kala wau pancen sampun kalebet ahli sesorah utawi pidhato ingkang bedhahanipun utawi istilahipun ‘orator’, kadosta presiden kapisan RI Bung Karno kalebet orator ulung kanthi mawarni-warni basa.

d.      Sesorah kanthi Cara (Model) Eksemporan

Sesorah cara menika kanthi cara juru pamedhar sabda ngasta utawi damel cathetan alit minangka gaman utawi pangemut-emut urutaning ingkang badhe dipun ngendikakaken. Cathetan wau namung wos-wos utawi garis ageng ingkang badhe dipun aturaken kemawon, ing salajengipun samangke badhe dipun ngrembakaken kanthi pemanggih-pemanggih enggal inkang salaras kaliyan swasana naliaknipun saweg pidhato. Cara menika, menawi dwija utawi guru saderengipun mucal dhateng para siswanipun sampun cecawis pokok bahasan ingkang badhe dipunrembag utawi dipun wucalaken. Kanthi setunggal utawi kalih pokok bahasan wau saged dipun rembag dangunipun setunggal ngantos kalih jam wucalan utawi 90 menit.

Contoh teks sesorah

Assalamualaikum Wr.wb

Bapak Kepala Sekolah Ingkang Kinurmatan
Bapak Ibu guru ingkang kawula bekteni
Para Karyawan Karyawati ingkang kinurmatan lan
Para rencang ingkang kula tresnani


  Sumangga kita sareng ngaturaken syukur dhumateng gusti ingkang Maha kuwaos ingkang sampun paring rahmat,taufik sarta hidayah saengga kita saged pinanggihan wonten panggenan ingkang sae pubika.

Para rawuh ingkang kinurmatan,

  Ing wekdal punika kula badhe medharaken bab pengetan Hardiknas lan dinten kebangkitan Nasional. Wonten ing pengetan dinten ageng punika kita sedaya saged mirsani bilih bangsa kita inggih bangsa indonesia taksih ketinggalan menewi dipunbandingaken laiyan bangsa sanes. Kitam minangka warga Indonesia ingkang "terpelajar" kedah saged ngrekadaya kangge mejangaken bangsa indonesia.

Para rawuh ingkang mangayu bagya,

Kita sedaya tamtu taksih emut kaliyan Bapak pendidikan nasional inggih punika Bapak Ki Hajar Dewantara, ingkang ageng sanged jasanipun tumrap pendidikan. Salah satunggalipun inggih punika ngedegaken sekolah Taman siswa ingkang nggadhah prinsip ing ngarsa sung tuladha, ing madya mangun karsa, Tut wuri handayani. Prinsip punika taksih dipunagem ing donya pendidikan ngantos sapunika.

Para rawuh ingkang dahat kinurmatan,

  Nalika jaman penjajahan mengsahipun bangsa kita inggih punika para penjajah. Para pahlawan berjuang nglawan penjajah kangge kamardikan bangsa nanging sapunika kita kedah nglawan "kebodohan", narkoba, pornografi lan sapanunggalipun, ingkang saged ngrusak moral generasi mudha lan saged mbebayan tumrap kamajengan pendidikan.

Kados pundi caranipun supados  kebodohan saget ical saking bangsa indonesia punika ? Tamtu kemawon mboten namung kita nanging pamarentah ugi kedah cawe cawe supados aslinipun langkung sae. Kanthi cara punapa ?

1.      Pamarentah sampun nyanangaken wajib belajar 12 tahun

2.      Pamarentah ngedegaken sekolah sekolah wiwit TK ngantos Perguruan tinggi

3.      Pamarentah maringi bantuan sekolah ugi beasiswa dhumateng para siswa ingkang kacingkrangan nanging nggadhadi prestasi.

Sedherek shedherek ingkang knurmatan,

 Kita sedaya kedah ngregani jasa jasanipun para pahlawan. Ananging boten namung ziarah wonten pasaraenipun utawi upacara mangeti dintin ageng nasional kemawon, nanging saged kanthi cara :

1.      Kita minangka pelajar kedah sinau ingkang sregep

2.      Saget ngginakake wekdal kanthi sae kangge nambah kawruh

3.      Ningkataken iman lan taqwa

4.      Merangi narkoba, pornografi lan sapanunglipun ingkang saged ngrisak moral kita.

 Menawi kita sareng sareng merangi kebodohan mugi mugi para generasi mudha saget nglajengakan perjuanganipun para pahlawan lumantar ilmu ingkang migunani kangge bangsa lan Negara. Sumangga kita buktenaen menawi generasi mudha negara indonesia punika generasi mudha indkang cerdas, tangkas, saha nggadhadi budi pekerti luhur.

Para rawuh ingkang kanurmatan,

  Cekap semanten atur kawula. Menawi wonten atur kawula ingkang kirang nuju prana ugi tindak tanduk ingkan kirang suba kula nyuwun gunging pangaksami. Matur suwun.

Wassalamualaikum Wr.Wb